ماجرای ایران - کنترا اصل موضوع وواقعيت ايران گيت يا ايران كنترا چيست به بهانه مرگ حسن كروبي شماره آخر

ناگفته های سیاسی ایران

August 28, 2012 · 

ماجرای ایران - کنترا

که به ماجرای مک‌فارلین و ماجرای ایران گیت نیز معروف است، به معامله تسلیحاتی ایران با ایالات متحده آمریکا و اسرائیل از ۲۰ اوت ۱۹۸۵ تا ۴ مارس۱۹۸۷ باز می‌گردد. در این ماجرا آمریکا از طریق نفوذ ایران سعی در آزادسازی گروگانهای آمریکایی در لبنان کرد و در ازای آن برخی قطعات ادوات جنگی و نظامی را که به واسطه تحریم امکان فروش آنها به ایران نبود، در اختیار ایران قرار داد. پول فروش این تسلیحات بطور پنهانی به ضد انقلابیون نیکاراگوئه موسوم به کنترا داده می‌شد. اسرائیل نیز بخشی از معامله فروش تسلیحات به ایران را در دست گرفت و از این طریق سعی در شکست نخوردن ایران در مقابل جبهه متحد عربی مخالف اسرائیل داشت .
ماجرای ایران - کنترا بعد از رسوایی واترگیت بزرگ‌ترین رسوایی سیاسی آمریکا لقب گرفت.

پیش‌زمینه

در ۵ اکتبر ۱۹۸۶ یک هواپیمای باری قدیمی آمریکایی که در حال پرواز برفراز نیکاراگوئه بود، توسط یک موشک ضدهوایی سقوط کرد. یوجین هیزنفاس (Hasenfus) تنها بازمانده این حادثه بود که به اسارت درآمد. بعد از اطلاع از دستگیری، سازمان سیا تصمیم گرفت هرچه سریعتر وارد عمل شده و وی را بازگرداند. اما مدتی بعد هیزنفاس با حضور در پشت دوربینهای تلوزیونی از نقش آمریکا در تجهیز و پروراندن شورشیان نیکاراگوئه(کنترا) پرده برداشت .
این خبر در حالی به اولیور نورث، عضو شورای ملی امنیت ایالات متحده آمریکا رسید که وی درحال مذاکره با نمایندگان ایران در اروپا بود. رابرات مکفارلین، عضو دیگر شورای ملی امنیت ایالات متحده آمریکا، بعد از اطلاع از این خبر از ادمه مذاکرات با طرف ایرانی دست کشید و به واشنگتن بازگشت، درست یک ماه بعد خبر معامله تسلیحاتی ایران با آمریکا از یک هفتهنامه لبنانی منتشر شد. این دو رسوایی سیاسی، یک بحران سیاسی را در آمریکا پدید آورد. برای بیشتر آمریکاییها قبول این دو رسوایی غیر قابل درک بود. رونالد ریگان و آنتونی میس که در تاریخ ۲۵ نوامبر همان سال از ارتباط این دو موضوع مطلع و شوکه شده بودند، کنفرانس خبری آن روز را لغو کردند. البته همواره از وجود شواهدی مبنی بر آگاهی شخص رونالد ریگان از این رابطه دوطرفه سخن گفته شده است. ولی هیچگاه مدارکی در جهت محکومیت رئیسجمهور ارائه نشد. تحقیقات بعدی نشان داد که مکفارلین و همکارانش از اعضای گروه بزرگتری از سیاستمداران آمرکایی بودهاند که با سرپیچی و نقض قوانین کنگره آمریکا درحال برقراری ارتباطات مخفیانه با کشورهایی همچون ایران، عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، چین، تایوان و بعضی درگیر از کشورهای آمریکای جنوبی بودهاند.

هیئت مذاکره کننده

اعضای هیئت مذاکره‌کننده آمریکا-اسرائیل. بالا، چپ: رابرت مک‌فارلین راست: اولیور نورث. پایین، چپ: هاوارد تیچر راست: امیرام نیر
هیئتی که در تاریخ ۲۵ مه ۱۹۸۶ جهت مذاکرات وارد تهران شدند عبارت بودند از: الیور نورث، رابرت مک فارلین، تحلیل گر سازمان سیا و مشاور امنیتی رونالد ریگان، جورج کیو، از مقامات شورای ملی، امنیت هوارد تیچر(مسئول تحویل پول به شورشیان نیکاراگوئه[۴]) و امیرام نیر، یکی از ماموران سرویس امنیت اسرائیل.[۵][۶]
بر اساس گفته های هاشمی رفسنجانی مک‌فارلین و همراهانش با نام ایرلندی با یك هواپیمای حمل سلاح وارد ایران شدند. در بدو ورود به ایران، اعضای این هیئت به یک هتل برده شدند.در مدت 5 روز مکرراً به درخواستهای رابرت مک‌فارلین مبنی بر ملاقات با یکی از مسئولان رده‌بالای ایران پلسخ منفی داده می‌شد. ماموران ایرانی اعضای هیئت را تهدید می‌کردند که در صورتی که اگر هدف و نقشه اصلی حضور غیرمنتظره در ایران را شرح ندهند، هویتشان در رسانه‌های جمعی معرفی خواهد شد.

محموله‌های ارسال شده به ایران

اولین محموله موشک‌های تاو (در ۶ اوت ۱۹۸۵ به ایران ارسال شدند. در ۱۵ سپتامبر همان سال، دومین محموله وارد تهران گردید. در همان روز بنیامین ویر، گروگان آمریکایی در لبنان، آزاد گردید. رونالد ریگان همان ساعت به شیمون پرز تلفنی مراتب تشکر دولت متبوعش را بخاطر هماهنگ سازی اسرائیل در انتقال تسلیحات به ایران ابراز داشت.
ناهم مانبار، یکی از دلالان اسلحه اسرائیلی مدعی شده است که در طی معاملات اسلحه، ایران مقداری گاز اعصاب و گاز خردل نیز دریافت کرده است.
موشک ضد هوایی هاوک نیز یکی از اقلام فروخته شده به ایران بوده که آدولف شویفر آنها را از نیروی هوایی آمریکا تحویل گرفت .
ارزش کل کالاهای ارسال شده به ایران در خلال این معامله بالغ بر ۲ میلیارد دلار می‌باشد.

افراد مرتبط

برخی از مهمترین اشخاصی که در این ماجرا نقش کلیدی را ایفا کرده بودند و از ملیت‌های مختلف میباشند عبارتند از :

ایالات متحده آمریکا

• الیوت آبرامز
• دیوید آدینگتون
• جان بولتون
• ریچارد چنی
• رابرت گیتز
• مایکل لدین
• ویلیام کیسی
• ادوین میس
• جان نگروپونت
• اولیور نورث
• اوتو ریچ
• جان پویندکستر
• کاسپر وینبرگر:وزیر دفاع دولت رونالد ریگان و از مخالفان جدی معامله با ایران بود. وی مسئول ارسال موشکهای تاو به ایران شد.

ایران

• سید روح‌الله خمینی
• اکبر هاشمی رفسنجانی
• محسن رضایی
• حمیدرضا آصفی
• منوچهر قربانی‌فر

نیکاراگوآ

• دانیل اورتگا در زمان انجام معامله، رهبری شورشیان مارکسیست نیکاراگوئه را عهده‌دار بوده که از سال ۱۹۸۱ تحت حمایت مالی و آموزشی آمریکا قرار گرفته بودند.

اسرائیل

• شیمون پرز
• امیرام نیر
• آدولف شویمر: دوست شیمون پرز و عدنان خاشقچی. وی شخصی بود که با خاشقچی در نوادا ملاقات کرد و به او پیشنهاد همکاری در معامله با ایران را داد. وی مسئول ارسال خمپاره به ایران بوده است. وی همچنین یکی از عوامل دخیل در فاش سازی این ماجرا در سال ۱۹۸۶ بوده است.

عربستان سعودی

• عدنان خاشقچی: تاجر و دلال اسلحه سعودی. وی در ماجرای مک‌فارلین یکی از دلالان موثر در ارسال تجهیزات به ایران بوده است. وی همچنین یکی از اشخاصی بود که تلاش داشت بتواند با ارسال سلاح به فرماندهان نظامی ایرانی مخالف جمهوری اسلامی ایران، مقدمات یک کودتا را برای سرنگونی حکومت جدید ایران فراهم کند.

فاش سازی

در ۳ نوامبر ۱۹۸۶ یک روزنامه لبنانی به نام الشراع نوشت که رابرت مک‌فارلین مشاور امنیت ملی ریگان در یک ماموریت مخفیانه به همراه یک کیک و یک انجیل امضا شده توسط ریگان به تهران سفر کرده تا از طریق فروش سلاح به ایرانیان از کمک آنان برای آزادی گروگان‌های آمریکایی در لبنان استفاده کند.
در اینکه چه عواملی موجب افشای ماجرای سفر این هیات آمریکایی در نشریه الشراع شده بود، اطلاعات صریح و قابل استنادی انتشار نیافت. در این‌باره نظرات مختلفی مطرح شده‌است:

• عقب‌ماندگی و حذف اسرائیل از روند معامله ایران و آمریکا را که بر اثر پافشاری ایران حاصل شده بود عامل افشای این پرونده‌است. به این ترتیب که عوامل اسرائیل امکان درز ماجرا و رسیدن اطلاعات به مجله الشراع را فراهم کرده‌اند.

• شکایت کتبی منوچهر قربانی‌فر به آیت‌الله منتظری به دلیل اختلافات مالی و خبردار شدن جمعی از مخالفان حکومت که دردفتر وی فعالیت می‌کردند از این نامه و در نهایت ارسال جزئیات این قرار داد برای روزنامه اشّراع لبنان توسط این افراد.

پس از این رسوایی، ریگان کمیته‌ای ۳ نفره به ریاست سناتور جان تاور تشکیل داد تا این موضوع را بررسی کنند. این کمیته به کمیسیون تاور معروف شد و ماموریت بررسی نقش شورای امنیت ملی آمریکا را در این بحران برعهده گرفت.

گرچه عراق از قبل شروع انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ جزو کشورهای تحت حمایت بلوک شرق بود اما گرهارد کونزلمن یکی از وقایعی را که سبب حمایت جدی دولت گورباچف رئیس جمهور شوروی از عراق در یکی از برهه‌های جنگ شد را افشای ماجرای مک فارلین (سفر مشاور امنیت ملی رونالد ریگان رئیس جمهور آمریکا به تهران) می‌داند.
گرهارد کونزلمن معتقد است: سفر محرمانه مک فارلین به ایران حکایت از آن داشت که ایران و آمریکا به خلاف جنگ لفظی پایان ناپذیر خود، پشت صحنه مشغول بده بستانهای سیاسی و نظامی بوده‌اند.

رسوایی در ایران

کسی که این اطلاعات را در اختیار الشراع قرار داده بود مهدی هاشمی بود و وی نیز این اطلاعات را از امید نجف آبادی دریافت کرده بود.
به دنبال انتشار گزارش الشراع، هاشمی رفسنجانی که آن زمان رئیس مجلس شورای اسلامی بود با توصیه خمینی در مراسم سالگرد ۱۳ آبان در سفارت سابق آمریکا به تشریح سفر مک فارلین و همراهانش به ایران پرداخت. و به این ترتیب ابتکار عمل این جریان به دست ایران افتاد. اعتماد مردم به اقدامات امام خمینی در جهت موفقیت نظام جمهوری اسلامی ایران موجب جلوگیری از اعتراضات مردمی شد. ولی برخی رجال سیاسی مخالفت و نارضایتی خود را با این مسئله اعلام کردند.[۱۲] میرحسین موسوی نخست وزیر وقت نیز پس از فاش‌سازی با ارسال نامه‌ای به سید روح‌الله خمینی، از اینکه در جریان این معامله قرار داده نشده‌است، گله کرد.

روح‌الله خمینی در این باره گفت:

((((رئیس جمهور آمریکا در این رسوایی باید عزا بگیرد. این متفرقه گویی و اضطرابی که در کاخ سفید پیدا شد و در طرفداری آمریکا، حکایت از عظمت مسئله می‌کند. یک مقام عالی رتبه- به قول خودشان- از آمریکا به طور قاچاق و با تذکره جعلی وارد ایران می‌شود در صورتی که ایران نمی‌داند چیست. به مجردی که وارد می‌شود معلوم می‌شود که این از مقامات آمریکا است. ایران او را در یک جایی تحت نظر قرار می‌دهد و او با هر کسی خواسته‌است ملاقات کند، ملاقات نمی‌کند)))

با این حال و با گذشت چندین سال از این ماجرا هنوز جنجال سیاسی بر سر ابعاد آن ادامه دارد و برخی هاشمی رفسنجانی را متهم می‌کنند که فقط مذاکره برای خرید اسلحه و معامله برای آزادی گروگان‌های آمریکایی در لبنان را به سید روح‌الله خمینی اطلاع داده‌است ولی حضور هیات بلند پایه در تهران و تلاش برای عادی سازی روابط با آمریکا را از وی پنهان نموده‌است.

رسوایی در آمریکا

در ۲۵ نوامبر سال ۱۹۸۶ فاش شد که سرهنگ الیور نورث از کارکنان شورای امنیت ملی ایالات متحده آمربکا ترتیبی داده بود که سود ۱۰ تا ۳۰ میلیون دلاری فروش اسلحه به ایران به شورشیان کنترا پرداخت شود. در حالیکه پیش از آن کنگره ایالات متحده آمریکا چنین اقدامی را از اساس غیرقانونی کرده بود. انتشار این اخبار ریگان را واداشت تا آدمیرال جان پویندکستر مشاور امنیت ملی را که در سال ۱۹۸۵ جانشین مک فارلین شده بود به همراه اولیور نورث از کار برکنار کند.
بدنبال این ماجرا ریگان کمیته مشترک ریاست جمهوری و کنگره را به ریاست سناتور سابق جان تاور مامور رسیدگی به این ماجرا کرد. کمیسیون تاور بعدها اعلام کرد که ریگان از اقدامات زیردستانش در شورای امنیت ملی در ماجرای ایران - کنترا خبر نداشته‌است هرچند که افرادی نظیر دونالد ریگان رئیس ستاد کارکنان ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا، کاسپارواینبرگر وزیر دفاع و جرج شولتز وزیر خارجه به دلیل تعلل در جلوگیری از این قانون شکنی مورد انتقاد قرار گرفتند.
در طی جلسات سوال از متخلفین در کمیسیون تاور، سرهنگ اولیور نورث با استفاده از حق توسل به متمم پنجم، از دادن هرگونه شهادت در رابطه با نقشش در نابود کردن مدارک مربوط به ماجرای ایران - کنترا خودداری کرد.

آیت‌الله خمینی در ۲۹ آبانهمان سال در این‌باره گفت:

(((رئیس جمهور آمریکا در این رسوایی باید عزا بگیرد. این متفرقه گویی و اضطرابی که در کاخ سفید پیدا شد و در طرفداری آمریکا، حکایت از عظمت مسئله می‌کند. یک مقام عالی رتبه به قول خودشان از آمریکا به طور قاچاق و با تذکره جعلی وارد ایران می‌شود در صورتی که ایران نمی‌داند چیست. به مجردی که وارد می‌شود معلوم می‌شود که این از مقامات آمریکا است.)))

رسوایی در اسرائیل

این ماجرا در اسرائیل نیز موجب جنجال بسیار شد. در دهم دسامبر همان سال، شیمون پرز در دفاع از شرکت اسرائیل در ماجرای ایران-کنترا پاسخ داد.
(((اینکه ما به ایرانیان اسلحه بدهیم فکر خود آمریکاییان بود. ما فقط به درخواست واشنگتن وارد شدیم.)))

آبا ابان که ریاست کمیسیون تحقیق روابط ایران و اسرائیل در ماجرای مک‌فارلین را برعهده داشت، نیز حتی اذعان داشت.

(((این حق ماست که بخواهیم به ایران اسلحه بفروشیم.)))

اعضای هیئت مذاکره‌کننده آمریکا-اسرائیل. بالا، چپ: رابرت مک‌فارلین راست: اولیور نورث. پایین، چپ: هاوارد تیچر راست: امیرام نیر