«منطقه امن» و اوضاع نا امن گزارشی از مناسبات ترکیه وروسیه قبل وبعد از سقوط جت روسی

«منطقه امن» و اوضاع نا امن

کشتی فرود هوایی آزوف روسیه در حال عبور از تنگه 
پسفور ترکیه، در پی تنش در حریم هوایی بین روسیه و 
ترکیه در نزدیکی مرزهای سوریه – عکس از رویترز

از زمانی که نیروی هوایی روسیه عملیات نظامی خود را در فضای سوریه آغاز کرد، بلافاصله ترس از درگیری خود به خود یا عمدی با ترکیه آغاز شد. زیرا ترکیه مانند دو همسایه دیگر، یعنی اردن و لبنان، نیست. روابط بین مسکو و آنکارا از دهه ها قبل، یعنی از زمان اتحاد جماهیر شوروی و پیش از رسیدن حزب عدالت و توسعه به قدرت، سست و آسیب پذیر است.

دلایل بسیار است، و مهم ترین و روشن ترین آن ها، عضویت ترکیه در پیمان آتلانتیک شمالی، و همچنین وجود پایگاه های آمریکایی در خاک این کشور است. پس از بحران موشکی بین واشنگتن و مسکو، اولین چیزی که نیکیتا خروشچف درخواست کرد و ایالات متحده با آن موافقت کرد، کاهش حضور نظامی آمریکا در خاک همسایه ترک بود که بر حرکت انواع پرندگان در شوروی نظارت داشت.

روابط ترکیه و آمریکا دچار بحران های متعددی شد، اما هیچ گاه منجر به دوری آنکارا از واشنگتن و نزدیکی استراتژیک آن به مسکو نشد. مداخله روسیه در سوریه یکی از مهم ترین تحولات در مرزهای ترکیه تا کنون بود. روس ها برای حمایت از رژیم دمشق آمدند که دشمنی شدیدی با حزب حاکم در ترکیه دارد، جایی که هزاران سوری زندگی می کنند و مرکز مخالفان سیاسی و نظامی سوریه است. از همان لحظه اول آزمون هوایی بین دو گروه آغاز شد، همان گونه که «ورود اشتباه به حریم هوایی» از سوی دو گروه آغاز شد. اما این بار مسئله از آزار و اذیت و اشتباه فراتر رفت و بدون تردید باعث «سرنگونی کرامت روسیه» شد. حتی اگر این امر اشتباهی از این طرف یا آن طرف بوده باشد، اما ترکیه عمداً پیام تندی به اتحاد روسیه – ایران، آن هم در فضایی کاملاً متشنج، را داد.

به نظر می رسد که ایجاد «منطقه امن» در نزدیکی مرز ترکیه به مسئله ای قریب الوقوع تبدیل شده است. هر چند این مسئله برای مدت ها طولانی با مخالفت اوباما مواجه بود، به این بهانه که نیازمند مستقر شدن نیروهای زمینی زیادی است. اما تصمیم فرانسه به وارد شدن در جنگ، پس از حملات پاریس، منجر به تغییر ریشه ای در استراتژی همگان شد.

پس از حادثه هواپیمای سوخو ۲۴، که توسط یک فروند فانتوم ۱۶ سرنگون شد، استراتژی ها یک بار دیگر تغییر خواهند کرد. اگر حادثه سرنگونی هواپیمای مسافربری روسیه بر فراز شرم الشیخ را نیز اضافه کنیم، به نظر می رسد که چالش اعتبار پوتین در کشورش شدید باشد. روسیه با مانور هوایی و موشکی بی سابقه ای به سوریه آمد، و در مرحله کوتاهی دو ضربه را متحمل شد که هر کدام از آن ها غیر قابل تحمل است.

آیا این یک حادثه بود و خواهد گذشت، یا این که همان گونه که داوود اوغلو اشاره کرد سیاست همیشگی ترکیه خواهد بود؟ بنا به گفته پوتین، او اهانت را بیشتر کرد، زیرا به جای اینکه ترکیه ابتدا با روسیه تماس بگیرد، با ناتو تماس گرفت. و این یعنی دو بار به چالش کشیدن روسیه.